Fabryka DAG Alfred Nobel Krzystkowice

Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice. Nazistowski olbrzym ukryty w lubuskich lasach

Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice, to obecnie pozostałość po ogromnej niemieckiej fabryce materiałów wybuchowych. Obiekt powstał w 1939 roku znacząco przybliżając Adolfa Hitlera do realizacji marzeń o samowystarczalności gospodarczej III Rzeszy. Dziś dawne hale produkcyjne, laboratoria, silosy, czy schrony, stanowią nieformalną -i niemałą!- atrakcję turystyczną, którą odwiedzają eksploratorzy z całej Polski. I to wszystko na ponad 30 kilometrach kwadratowych terenu!


Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice – rampa przy torach kolejowych w pobliżu budynków elektrociepłowni, stan na 2016 rok

Kombinat DAG Krzystkowice – początki

Budowę obiektu rozpoczęto prawdopodobnie w 1939 roku. W tym samym czasie powstawało osiedle mieszkalne oraz baraki organizacji Todt. Obiekt uzyskał kryptonim „Ruuester”, co oznacza w języku polskim „Wiąz”, a jego budowa jak można się domyślić była ściśle tajna. Co ciekawe, moloch rozwijał się i rozrastał przez wszystkie lata funkcjonowania. Na miejscu powstały, m.in. ogromne silosy, straż pożarna, kasyno, elektrociepłownia, schrony, hale produkcyjne, oczyszczalnia ścieków i wiele innych obiektów. Wodę pobierano własnymi ujęciami bezpośrednio z rzeki Bóbr. W lesie powstało dobrze zamaskowane i samowystarczalne miasteczko.


Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice
DAG Krzystkowice – wewnątrz jednego z budynków elektrociepłowni, stan na 2016 rok
Fabryka DAG Alfred Nobel Krzystkowice
DAG Krzystkowice – wewnątrz jednego z budynków elektrociepłowni. Jeden z nich posiadał -istniejące do dziś- ceglane kominy, drugi zaś stalowe i… teleskopowe! Stan na 2016 rok

Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice powstał jako filia koncernu IG Farben. Dzięki rozproszeniu zakładów po większym obszarze oraz tworzeniu filii, produkcja była niezagrożona. W przypadku zlokalizowania i np. zbombardowania jednej z fabryk, pozostałe mogły kontynuować produkcję. W takim modelu każdy obiekt zajmował się produkcją różnych materiałów, które dopiero finalnie składane były w gotowy wyrób, np. torpedę, czy minę artyleryjską. Koncer IG Farben wzniósł jeszcze jedną, tzw. „bliźniaczą” fabrykę do tej w Krzystkowicach. Mowa tu o DAG Fabrik Bromberg, która miała taki sam profil działalności i powstała pod Bydgoszczą. Po odrestaurowaniu funkcjonuje dziś jako muzeum amunicji.

Produkcja

Ze względu na brak konkretnej dokumentacji, profil produkcji nie został całkowicie poznany. Powszechnie spotykany pogląd głosi, że Kombinat był niemiecką fabryką amunicji. Jego działalność nie polegała jednak na wypełnianiu łusek prochem. Cały proces był znacznie bardziej skomplikowany. Aby uświadomić sobie ogrom realizowanej w tym miejscu produkcji, należy podać kilka bardziej szczegółowych faktów.


urbex dolny śląsk Polska

Zobacz też: Pstrąże. Miasto, którego nie było.


Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice na własne potrzeby wytwarzał półprodukty, z których następnie produkowano określone materiały wybuchowe. Jednym z nich był kwas azotowy, którego w szczytowym okresie produkcji wytwarzano prawie 6 ton miesięcznie, co dawało blisko 10% produkcji całej Rzeszy. Sporo? Sporo! To czytajcie dalej…


Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice
Kombinat DAG – budynek nitracji celulozy widziany z zewnątrz. Duża ilość otworów w ścianach miała zapobiec przed naruszeniem kontrukcji w razie wybuchu. Przez eksploatorów budynek nitracji nazywany jes „hotelowcem” ze względu na balkony zamontowane na dwóch kondygnacjach. W rzeczywistości miały one służyć do ewakuacji pracowników w razie pożaru; stan na 2016 rok

Do gotowych materiałów wybuchowych, które wytwarzano na terenie zakładu w Krzystkowicach, należała, m.in. nitroceluloza. Materiał ten służył, np. do napełniania torped, czy pocisków artyleryjskich. W 1942 roku fabryka wyrabiała 900 ton nitrocelulozy miesięcznie. Innymi związkami chemicznymi o właściwościach wybuchowych produkowanymi na miejscu była nitroguanidyna (1000 ton/ mc w 1942 roku) oraz azotan metyloaminy (100 ton/ mc w 1943 roku).


Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice – widoczne otwory w stropie pierwotnie zajmowały instalacje, stan na 2016 rok
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice – jedna z hal, stan na 2016 rok

I tym sposobem dotarliśmy do najważniejszego produktu wytwarzanego w DAG Krzystkowice – heksogenu. To kolejny związek chemiczny stosowany jako materiał wybuchowy. Możecie go kojarzyć z głośnych filmów akcji, gdzie zmieszany z innymi składnikami występuje jako C4. Nazywany potocznie jako „plastyk” służy, np. do wysadzania drzwi, etc. W 1943 roku zakład wyprodukował prawie 21 000 ton heksogenu, co stanowiło 65,5% ogólnej produkcji III Rzeszy!

Upadek kombinatu

Po ewakuacji tysięcy robotników na teren zakładu w Krzystkowicach wkroczyła Armia Radziecka. Rozpoczęto demontaż pozostawionych przez Niemców mniej istotnych maszyn, które wraz z dokumentacją wywieziono daleko na wschód. Do dziś wśród lokalersów krążą historię o radzieckich żołnierzach, którzy nie zwracali uwagi na niemieckie ostrzeżenia zawieszone na magazynach materiałów wybuchowych. Wedle podań doszło do kilku eksplozji w wyniku których delikwenci dosłownie rozlecieli się na wszystkie strony świata. W 1948 roku obiekt zostaje przekazany Wojsku Polskiemu. Ruinowanie budynków w imię „odbudowy kraju” trwało w najlepsze. I tak do Zakładów Chemicznych w Bydgoszczy trafiły instalacje, a miasto Łódź pozyskało rury wodociągowe na odbudowę własnej sieci.


fabryka materiałów wybuchowych urbex
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice – pozostałość po jakiejś instalacji, stan na 2016 rok

Stan obecny

Dawne Krzystkowice stanowią obecnie część Nowogrodu Bobrzańskiego w powiecie zielonogórskim. Na sporym terenie Kombinatu DAG Alfred Nobel Krzystkowice odnajdziemy wiele obiektów, z których spora część nadaje się do eksploracji. Warto pamiętać, że północno-wschodni obszar dawnego kombinatu zajęty jest przez jednostkę wojskową i zakład karny. Mimo wszystko, dostępny teren jest na tyle duży, że na jego ogarnięcie można przeznaczyć cały dzień.


Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice – potężne kominy elektrociepłowni, stan na 2016 rok
urbex dolny śląsk
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice – jedna z hal w kompleksie, stan na 2016 rok
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice – własna oczyszczalnia miała za zadanie neutralizację toksycznych ścieków, które mogłyby zdemaskować położenie kombinatu. Niektóre substancje musiały być silnie żrące o czym świadczą wżery w murach okalających baseny; stan na 2016 rok

Na uwagę zasługują głównie dawna elektrociepłownia, hala nitracyjna, czy zbiorniki alkoholu metylowego – są to największe z dostępnych obiektów. Poruszając się od jednego budynku do drugiego momentami przytłacza ogrom dawnego kombinatu, który był jedną z największych tego typu fabryk w całej III Rzeszy!


urbex stara fabryka
Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice – widok na jeden z budynków elektrociepłowni. W części obiektu widocznej na zdjęciu po lewej stronie znajduje się pochylnia na której pierwotnie zamontowany był taśmociąg z czerpakiem; stan na 2016 rok


Informacje praktyczne

    • Pełna nazwa obiektu, to Alfred Nobel Dynamit Aktien-Gesellschaft
    • kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice można zwiedzać na własną rękę. Obiekt nie stanowi oficjalnej i zabezpieczonej atrakcji turystycznej
    • wstęp na teren kompleksu jest możliwy przez cały rok
    • obiekty rozrzucone są w lesie na stosunkowo dużym obszarze; aby zobaczyć wszystkie ciekawe miejsca należy poświęcić dobrych kilka godzin
    • przez spory obszar dawnego kombinatu przechodzą ścieżka rowerowa oraz ścieżka przyrodnicza z Nowogrodu Bobrzańskiego

Położenie na mapie

Zobacz też: Ciśnieniomierze Braun!


Wesprzyj projekt Górskie Wyrypy na platformie Patronite!


Górskie Wyrypy, to społeczność. Zechcesz być jej częścią?

Bibliografia:
1) „Dynamit AG i zakłady Verwertchemie w
Krzystkowicach”, Panufnik,  Zielona Góra 2009
2) Biuletyn „Kombinat DAG Alfred Nobel Krzystkowice” zrealizowany w ramach projektu euroregionu
3) strona: http://dag-krzystkowice.manifo.com

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest

3 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Marek
3 lat temu

Bardzo interesujący opis. Kombinatu. Potrzebna była dokładna mapa licznych obiektów rozrzuconych na ogromnym obszarze. A nie ten niedokładny ogólnik od Google to ją wspólnie zrobiliśmy ja i inni autorzy OpenStreetMaps https://www.openstreetmap.org/way/847244549#map=13/51.8097/15.1851 Mapa działa też w aplikacjach mobilnych. Najpopularniejsze to OSMAnd oraz Mapa.me . Pamiętajcie że dla innych obiektów które opisujecie Też może tak się zdążyć że OSM przewyższy szczegółowością mapy Google . Linkujcie na swą stronę mapy według własnego uznania. Chciałem jedynie zaprezentować ciekawą alternatywę. Pozdrawiam serdecznie.

Adam
Adam
2 lat temu

Cześć,
o ile się dobrze orientuję, transport węgla po pochylni odbywał się wagonikami.