Cristallo, to Masyw górski położony w Południowym Tyrolu, generalizując – w północno-wschodniej części Włoch. Miejsce to miało swój epizod w światowej kinematografii, kiedy to nad jedną z przepaści kręcono ujęcia do filmu „Na krawędzi” z S. Stalone w roli głównej. Mimo, że jesteśmy fanami dobrego kina, Cristallo odwiedziliśmy z zupełnie innego powodu. To właśnie tutaj wytyczona jest via ferrata Ivano Dibona – długa graniowa droga wysokogórska.

Zobacz też: Włochy || Dolomity: via ferrata Giovani Lipella w masywie Tofan

Aby rozpocząć przygodę „w skale” w Masywie Cristallo, trzeba pokonać wiele metrów w pionie. My zdecydowaliśmy się na tutejsze kolejki, dzięki którym zaoszczędziliśmy wiele czasu. Z parkingu przy restauracji Rio Gere wygodną kanapą osiągnęliśmy okolice schroniska Son Forcia (~2215 m). Tam, czekała nas przesiadka do… metalowych kapsułek z epoki!

Aby wejść do tego metalowego „jaja”, trzeba było się nieco natrudzić, ponieważ kolejka była w ciągłym ruchu. Tym samym, należało zająć odpowiednią pozycję i poczekać, aż „wagonik” nas minie, a następnie biec za nim i do niego wskoczyć. W przypadku, gdy w kapsule miały zasiąść dwie osoby, zabawy było jeszcze więcej.
Uwaga! Obecnie kolejka jest zamknięta do odwołania!

Podróż skorodowaną puszką, którą od kilkunastu lat pokrywano kolejnymi warstwami olejnicy dłużyła się niemiłosiernie. W momencie, kiedy zaczęły na nas padać promienie słońca, poczuliśmy się, jak ziarenka kukurydzy, które w genialny sposób przemienią się za moment w popcorn!

W końcu osiągnęliśmy schronisko G. Lorenzi. Z tego miejsca, można było ruszyć w prawo, na trudniejszą via ferratę Marino Bianchi na szczyt Cristallo di Mezzo. My, wybraliśmy „lewo”, rozpoczynając tym samym łatwiejszą, ale kilka razy dłuższą „żelazną drogę” – via ferrata Ivano Dibona. Trasa ta powstała w 1970 roku, bazując -a jakże!- na pozostałościach militarnej drogi z czasów I wojny światowej.

Ciekawostka

Jest to jedna z tych wyjątkowych „żelaznych dróg”, do czego przyczyniła się nie tak odległa historia masywu Cristallo. Pisząc w dużym skrócie – podczas I Wojny Światowej, w 1915 roku wojska austrjackie opuściły Cortinę d’Ampezzo. Wówczas oddziały włoskie zajęły miasto, a także sąsiadujące z nim masywy – Tofane oraz właśnie Cristallo. W wyniku licznych prac inżynierskich, powstał szereg sztolni, przekutych w skałach okien, ulokowanych -często na szczytach- stanowisk strzeleckich oraz pozostała infrastruktura militarna. Aby do tego wszystkiego dotrzeć, wytyczono specjalne drogi wspinaczkowe. Jedną z takich dawnych dróg jest współcześnie przystosowana dla ruchu turystycznego ferrata Ivano Dibona

Po sprawnym pokonaniu metalowej drabinki, sztucznie wykute w skale okno wyprowadziło nas przed Ponte Cristallo. To długi na 27 metrów, ponoć największy tego typu most linowy w Dolomitach. To właśnie tutaj kręcono sceny do „Na Krawędzi” z Sylvestrem Stalone. A raczej z jego dublerem, jak nie dublerem dublera.

Kolejne drabinki wyprowadziły nas na grań, na której mieliśmy mijankę z grupką tubylców. I byli to ostatni ludzie, jakich widzieliśmy tego dnia na szlaku. Kawałek dalej, część z nas zeszła z głównej trasy na odejście w kierunku szczytu Cristallino d’Ampezzo (3008 m). Jest to miejsce, w którym wielu odwiedzających zawrac z powrotem w kierunku kolejki. Warto wspomnieć o oszałamiającej panoramie 360 stopni, która się stąd rozpościera. O jej wyjątkowości stanowi choćby ilość szczytów, które można stąd dostrzec.

Mijając szczyt Cresta Bianca (2932 m) zaniepokoiły nas ciemne chmury, które dość szybko mocno zakłębiły się i jeszcze szybciej zakryły niebo nad nami. W akompaniamencie pierwszych kropel deszczu dotarliśmy do schronu turystycznego Buffa.

Ten kamienny, przyklejony do skalnej ściany budynek pochodzi z czasów I wojny światowej. W środku zastaliśmy stylowe drewniane krzesełka z wykrojonymi w oparciach serduszkami. Ubraliśmy kurtki, by rozpocząć niecierpliwe oczekiwanie. Całe szczęście, to były tylko przelotne opady, nie mniej musieliśmy poczekać jeszcze trochę, aby mocny wiatr osuszył nieco skały.

Dotarliśmy do miejsca, w którym ferrata wyraźnie zaczęła schodzić z metrów, prowadząc nas w dół wypełnionym piargiem żlebem. Po dłuższej chwili na skale pojawiła się czerwona strzałka z dopiskiem „Ospitale” skierowana w prawo.

Na dalszym odcinku ferrata Ivano Dibona przyjęła postać wysokogórskiego szlaku, zabezpieczonego stalowymi linami tylko w trudniejszych miejscach. Odóżeni wybitnymi krajobrazami dotarliśmy do szczytu Zurlon (2363 m ). Mniej więcej w tym miejscu kończy się ferrata.
Po zejściu z wysokości o kolejnych około 300 metrów, osiągnęliśmy szlak 203. Tą trasą dotarliśmy przed restaurację Ospitale w Val Felizon, gdzie czekały na nas od rana samochody.

Podsumowanie
Ivano Dibona, to długa ferrata graniowa, miejscami przybierająca postać oporęczowanego szlaku wysokogórskiego. Brakuje tu pionowych oraz „sztywnych” odcinków. Jeżeli chodzi o widoki, jest naprawdę godna polecenia, bo jak to na grani – widać zarówno to, co znajduje się z prawej, jak i lewej strony. Idąc od schroniska Lorenzi w kierunku Ospitale na całej trasię „schodzi się” z metrów, co ułatwia w sprawnym pokonywaniu ferraty.

Stan techniczny oporęczowania stoi tu na dobrym poziomie – jest kilka odcinków z poluzowanymi linami i kilka wyrwanych kotew. Dodatkowo, istnieje kilka miejsc, np. wąskich półek, gdzie zalega luźny materiał skalny i brakuje ubezpieczeń. Smak całej wyrypy wzbogaca pozostałość infrastruktury militarnej z czasów I wojny światowej. W przewodnikach ferrata Ivano Dibona uznawana jest za łatwą.

Praktyczne informacje

Fotografie: J.Gabryjaniak, P.O.Łepski